Oburzeni.org.pl

Pomniki w Katowicach to nie tylko figury i rzeźby, ale przede wszystkim symbole lokalnej historii, tożsamości i przemian społecznych. Część z nich nawiązuje do ważnych postaci i wydarzeń, inne podkreślają przemysłowy charakter regionu. Znajdują się w centrum, na skwerach, przy szkołach, w parkach i dzielnicach robotniczych. Przedstawiamy najważniejsze pomniki w Katowicach, które warto znać i rozumieć.

Pomnik Powstańców Śląskich – symbol walki o polskość

Najbardziej rozpoznawalnym pomnikiem w Katowicach jest Pomnik Powstańców Śląskich, zlokalizowany przy alei Korfantego, tuż obok Ronda im. gen. Ziętka i Spodka. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce w 1967 roku. Autorem rzeźby jest Gustaw Zemła, a koncepcja przestrzenna powstała przy współpracy z architektem Wojciechem Zabłockim. Pomnik składa się z trzech skrzydeł symbolizujących trzy powstania śląskie z lat 1919, 1920 i 1921. Na postumencie umieszczono nazwy miejscowości, w których toczyły się najważniejsze bitwy. Monument jest nie tylko miejscem pamięci, ale także jednym z najbardziej charakterystycznych punktów Katowic.

Pomnik Harcerzy Września – skromny, ale ważny

W Parku Powstańców Śląskich, nieopodal ul. Kościuszki, znajduje się Pomnik Harcerzy Września, poświęcony młodym mieszkańcom Katowic, którzy w 1939 roku stanęli z bronią w ręku do walki z okupantem. To kameralne miejsce pamięci, zlokalizowane wśród drzew, przypomina o ofierze najmłodszych bohaterów i ma silny wymiar lokalny.

Pomniki w Katowicach związane z górnictwem

Katowice mają przemysłowy rodowód, a wiele pomników w mieście nawiązuje do tematu górnictwa. Wśród nich szczególnie wyróżnia się Pomnik Trudu Górniczego przy ul. Wita Stwosza. Przedstawia górników wychodzących z szybu i jest dedykowany pokoleniom pracowników kopalń Górnego Śląska. Często odbywają się tu uroczystości z okazji Barbórki oraz spotkania związkowe. Na Nikiszowcu, dzielnicy związanej z historią kopalni „Wieczorek”, ustawiono pomnik ku czci Powstańców Śląskich i Górników, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. To prosta tablica z wyrytymi nazwiskami, ale o dużej wartości historycznej dla lokalnej społeczności.

Pomniki postaci historycznych

W Katowicach upamiętniono również wybitne postaci związane z historią miasta i regionu. Na placu Andrzeja znajduje się pomnik Józefa Piłsudskiego, odsłonięty w 1993 roku. Figura Marszałka stoi na wysokim postumencie, a całość jest utrzymana w stylu klasycznym. W pobliżu Akademii Muzycznej przy ul. Wojewódzkiej można zobaczyć popiersie Karola Szymanowskiego, wybitnego kompozytora, patrona tej uczelni. To przykład pomnika dedykowanego kulturze i sztuce, nie tylko polityce i historii wojennej. Warto również wspomnieć o Pomniku Wojciecha Korfantego, odsłoniętym w 1999 roku przy ul. Jagiellońskiej, naprzeciwko Urzędu Wojewódzkiego. Korfanty był jednym z liderów walki o przynależność Śląska do Polski, a jego postać odgrywa kluczową rolę w historii regionu.

Nowe pomniki i upamiętnienia po 1989 roku

Po przemianach ustrojowych Katowice zaczęły wprowadzać nowe formy upamiętniania, bardziej lokalne, tematyczne i artystyczne. Przykładem jest Pomnik Ofiar Katastrofy Smoleńskiej, zlokalizowany w parku Powstańców Śląskich. Ma formę granitowej bryły z krzyżem i nazwiskami poległych. Odsłonięty w 2011 roku, stanowi przykład współczesnego pomnika memorialnego. W mieście pojawiają się także instalacje tymczasowe, jak np. pomnik ku czci medyków z okresu pandemii czy drewniana rzeźba górnika ustawiona na czas Barbórki w różnych lokalizacjach.

Pomniki w dzielnicach Katowic

Nie tylko śródmieście ma swoje miejsca pamięci. Pomniki w Katowicach pojawiają się także w dzielnicach: na Ligocie, w Szopienicach, Załężu i na Osiedlu Tysiąclecia. W wielu z tych miejsc znajdziemy tablice upamiętniające żołnierzy Armii Krajowej, powstańców, ofiary pacyfikacji oraz lokalnych działaczy społecznych. W rejonie Osiedla Tysiąclecia przy al. Bolesława Krzywoustego ustawiono m.in. pamiątkowy kamień poświęcony 100-leciu odzyskania niepodległości. To miejsce lokalnych uroczystości i wydarzeń organizowanych przez szkoły, spółdzielnie i organizacje społeczne. Informacje o takich wydarzeniach można znaleźć na stronie katowicetysiaclecia.pl.

Pomniki w Katowicach to ślady historii rozproszone w przestrzeni miejskiej. Jedne widoczne i monumentalne, inne skromne i łatwe do przeoczenia. Każdy z nich opowiada jednak jakąś historię – o mieście, jego mieszkańcach i wartościach, które kształtowały Śląsk przez dziesięciolecia. Warto je znać, odwiedzać i rozumieć, bo tworzą wspólną pamięć miasta.

Fot.: Autorstwa Marek Mróz – Praca własna, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=147786269